De leeromgeving en Blackboard

Vol trots vermelden alle onderwijsinstellingen dat ze een 'digitale leeromgeving' hebben. Fout! Als er al een digitale leeromgeving is, dan is die van de student - en wel voor elke student een andere. Muggenzifterij van zo'n onderwijskundige? Misschien. Maar soms helpt het wel om de buzzwoorden op hun plaats te zetten: het kan leiden tot inzicht in een warrige materie. We doen hier een poging.

    
Onderwijsadvieselement 60
2006
update: 2006
status: vitrine
info: Naar de statusinfo van dit onderwijsadvieselement

streepje

foutje
 
 
  klik voor popup met toelichting
Lees de tekst van boven naar beneden,
terwijl u op de rode cijfertjes en sterretjes klikt.
Raadpleeg eventueel hulp en wees voorzichtig met printen.

1. Leeromgeving

Om over leren na te denken, moet je niet uitgaan van het onderwijs, maar van de student, want díe leert. In een 'leeromgeving'.

2. Media

Een vaag begrip met veel betekenissenmeer over het woord media. Toch helpt het. Een medium 'middelt' tussen de student en de kennis-in-brede-zin. Je hebt ze in soorten, bijvoorbeeld een 3 boek: vol opgeslagen kennis.

4 & 5. Mensen!

Zijn de mensen ook een medium? In elk geval horen ze bij de leeromgeving.

6 Face to faceGeweeklaag over deze lelijke term  

Een kunstmatig, maar een onmisbaar begrip. Waarom? Er zijn meer contactmedia, zoals 7 de telefoon, en...

8. ... de netwerkcomputer

De computer heeft inmiddels veel functies. Eén is: contact op afstand mogelijk maken, bijvoorbeeld via e-mail of forums. Een andere is: ontsluiten van opgeslagen kennis. Maar liever geen 9 printprocesverplaatsing!Wat is er nou verkeerd aan printprocesverplaatsing  

10. Audio, video, televisie

Audiovisuele leermiddelen heetten ze vroeger, waarna ze vrijwel verdwenen. Als 'multimedia' duiken ze weer op in de leeromgeving. De webstroomOver webcasting en streaming video laat de oude televisie verbleken.

11. De buitenwereld

De werkelijkheid, daar leef  je in, en daar leer je ook van. Een beetje in het kader van het onderwijs, en heel veel daarbuiten. Voor een flink deel gebeurt dat via dezelfde media.Over door onderwijs afgeschermde leeromgevingen

12. De echte digitale leeromgeving

Eigenlijk dus: het digitale deel van de leeromgeving. Dat deel wordt alsmaar groter: de MSN-chatbox verdringt de hangplek bij het fietsenhok, Wikipedia komt in plaats van de 24-delige encyclopedie, en een blog vervangt het dagboek. En ja...

13. ... een teleleerplatformMeer over deze helaas verdwenen term

De digitale media die de onderwijsinstelling aanbiedt, die horen er ook bij. Studenten integreren die bewust of onbewust in hun eigen leeromgeving, voorzover hun dat goed uitkomt en voorzover ze daartoe verplicht zijn. Daarnaast gebruiken ze zelfgevonden of zelfgemaakte middelen die ze handiger vinden.

tussenruimte

14. De binnenwereld

De spiegel is net zo'n kunstmatig medium als 'face-to-face'.  Misschien hoort die hier helemaal niet. Maar het is toch wel aardig dat je ook van je zelf kunt leren, los van alles wat er op je af komt. 

Concluderend

Bij het vormgeven van onderwijs past bescheidenheid: het onderwijs draagt bij aan het leren dat ieder mens sowieso doet. Zo ook de digitale media: studenten  passen die in in hun eigen leeromgeving, die al voor een groot deel digitaal van aard is. Dit compliceert het proces van mediumkeuze: kiezen welke media voor welke leeractiviteit gebruikt zullen worden.  

streepje

Begrippenkader

Maak onderscheid tussen:

  • De leefomgeving en de leeromgeving- die idealiter sterk verweven zijn.
  • Die leeromgeving wordt maar ten dele bepaald door het onderwijs: we weten best dat we heel veel leren zonder onderwijs. Hier behandelen we het echter deel van de leeromgeving dat wél door de onderwijsinstelling wordt gerealiseerd.
  • De functionele leeromgeving bestaat uit modulen, bronnen, taken, zelfwerkzaamheid, begeleide en onbegeleide bijeenkomsten, studieloopbaanbegeleiding, etc
  • De concrete leeromgeving valt uiteen in een tastbaar en een digitaal deel:
  • Tastbaar zijn bijvoorbeeld praktikumruimtes, lokalen, oefenmateriaal, boeken, computers, netwerkverbindingen, apparatuur, biblotheek, mediatheek, etc, 
  • Digitaal zijn het teleleerplatform, intranet, website, toetssoftware, mailvoorziening, studievoortgangssysteem, portfoliosysteem, etc.
  • Docenten en medestudenten behoren bij het 'tastbare deel', maar ze kunnen contact onderhouden via het digitale deel.
  • Daarnaast kunnen docenten als het ware zichzelf 'vastleggen', bijvoorbeeld in door hen geschreven leermateriaal, in boeken of in digitale bestanden. (Wat u nu leest is daar een voorbeeld van.)
  • In 'computerondersteund onderwijs' wordt al zeker 30 jaar gewerkt met stelsels van gedragsregels en teksten die in wezen personen nabootsen. In zekere zin zijn die personen digitaal vastgelegde docenten.

streepje

Meer over dit onderwerp

Over mediumkeuze:

  • 31. Contactvormen en media
  • 61. Onderwijsontwikkeling en digitale didactiek
  • Zie ook de index

Voor RU-docenten:

tussenruimte tussenruimte tussenruimte

Mediumkeuze 

Studenten leren niet alleen op grond van doelen, opdrachten, contacten, terugkoppeling, etcetera; er komen ook concrete 'spullen' aan te pas. Bijvoorbeeld: die opdrachten staan op papier, of op een beeldscherm, of de docent vertelt ze mondeling. Dit is de concrete leeromgeving. De student leert daarin via media, zoals boeken, oefenmateriaal, modellen, audio en video, computer, printwerk. De student staat in contact met de medestudenten, de docenten, en andere personen; dit gebeurt via opnieuw de computer, de telefoon, en in bijeenkomsten of ontmoetingen. Dat laatste noemen we 'face-to-face' contact, bijvoorbeeld in een klaslokaal, een practicumruimte, of ook wel de koffiekamer of sportclub. Bij het ontwikkelen van onderwijs is het nuttig om 'face-to-face' te benoemen als medium, en om bij 'contact' ook te denken aan telefoon, mail en discussieforums.

Inrichten van de concrete leeromgeving betekent: kiezen welke media voor welke processen gebruikt worden. Voor een deel van de media ligt de keuze echter al vast: aan de ruimten van een school zal men niet zo gemakkelijk wat veranderen. Ook is er tegenwoordig vrijwel overal op instellingsniveau een teleleerplatform (zoals Blackboard) geïnstalleerd, soms zelfs met de verplichting dat te gebruiken in elke cursus. Niettemin geldt voor zowel de tastbare als deze digitale 'ruimten' dat ze nog op tal van manieren ingezet kunnen worden.

Daarbij zijn - vooral door de komst van ICT - de mogelijkheden groter geworden, en de keuzen ingewikkelder. Indien bijvoorbeeld een opdracht inhoudt dat studenten met de docent zullen overleggen, moet bedacht worden of dit in een bijeenkomst (dus face-to-face) gebeurt, of telefonisch, of via e-mail of andere onderdelen van de digitale leeromgeving. Een samenwerkingsopdracht verloopt bij face-to-face contact wezenlijk anders dan bij contact via een discussieforum; daarmee moet bij de formulering van de opdracht al rekening gehouden worden. Vaak wordt gewerkt met een weloverwogen combinatie van media, de zogenaamde 'mediamix'.

Op het opleidingsniveau zijn er drie processen waarvoor globale mediumkeuzen gemaakt moeten worden: de logistiek van het onderwijs, het beschikbaar stellen van leermateriaal, en het mogelijk maken van communicatie. Alle drie gaan ze tegenwoordig gedeeltijk digitaal; in campusgebonden onderwijs is 'volledig digitaal' zinloos. Bij het beschikbaar stellen van leermateriaal wordt bijvoorbeeld vaak de fout gemaakt het bestaande onderwijs te 'digitaliseren' zonder zich rekenschap te geven van de verschillen tussen beeldscherm en papier; een hoge investering die vervolgens de studenten op kosten jaagt die alles weer moeten printen ('printprocesverplaatsing'). Het vereist een goede afweging om vast te stellen welke leermaterialen in gedrukte vorm worden aangeboden en welke via een teleleerplatform of een cdrom.

Student krijgt fijne leeromgeving aangeboden

Deze keuzen moeten gemaakt worden op verschillende organisatieniveaus: globaal op instellingsniveau, dan opleidingsniveau, en dan per cursus, per studietaak, en tenslotte moet de docent soms nog per geval een beslissing nemen. Rond de keuze digitaal versus niet-digitaal geldt nog als complicatie dat de wereld snel verandert; zo begint video per computer snel normaal te worden en zullen over enige tijd alle studenten gewoon zijn om, waar hun dat goed uitkomt, met weblogs, forums en chatboxen te communiceren.

streepje

   

  

 
Over dit onderwijsadvieselement 60

Deze pagina beoogt docenten en andere geïnteresseerden een beeld te geven van de leeromgeving van de student, in relatie tot het veelal onzuiver gebruikte woord 'digitale leeromgeving'. 
Ze maakt deel uit van het handboek 'Online interactie in uw onderwijs'Over de zelfstudiecursus plus daar naartoe, in 2005 ontwikkeld door Willibrord Huisman, IOWO in opdracht van de faculteiten FNWI en Medische Wetenschappen van de Radboud Universiteit.

Tekeningen © Eva Huisman, 2005

Dit element is sinds 2006 niet meer geredigeerd.
Status:Toelichting over de status van deze onderwijsadvieselementen vitrine 
naar inhoud

   

  

naar inhoud
Context & colofon

U ziet een 'onderwijsadvieselement' dat ik in mijn onderwijsadviespraktijk gebruik of gebruikt heb.
Deze elementen zijn veelal achtergrondmateriaal bij workshops, cursussen en advieswerk; bovendien worden ze gebruikt voor zelfstudie, bijvoorbeeld in het kader van de BKO.
De meeste heb ik ontwikkeld bij IOWO, dat inmiddels opgeheven is. Ik werk ze af en toe bij, of ik laat ze juist historisch intact; let op het jaartal en de status.
Onregelmatig maak ik ook nieuwe.
De index geeft u een overzicht van de onderwerpen en statussen.
Ik stel uw reacties zeer op prijs.

 

Willibrord Huisman, 2002 - 2021

 

www.willibrordhuisman.nl/onderwijsadvies
www.ru.nl/docenten (Radboud Universiteit, Teaching and Learning Centre)
Naar de index van de onderwijsadvieselementen (nieuw venster)© Willibrord Huisman: niet kopiëren, graag naar verwijzen. Toelichting over verwijzing opnemen
 
NB: Als u dit kunt lezen, heeft u vermoedelijk een afdruk in handen. Deze onderwijsadvieselementen zijn evenwel ontworpen voor interactief gebruik, met als gevolg dat essentiële informatie niet afgedrukt wordt; zo ziet u van een reeks afbeeldingen alleen de eerste. Neem gerust contact met mij op voor anderssoortige presentaties van deze materie.