Instrument voor het vormgeven van sturing in een opleiding

Introductie en download van het instrument

Arie Geerding, IOWO, 2006 - 2010
Ontwerp en bouw: Willibrord Huisman, 2010
    
Onderwijsadvieselement 12
2010
update: 2010
status: vitrine
info: Naar de statusinfo van dit onderwijsadvieselement

streepje

Afbeelding van het instrument in gebruik. Klik desgewenst voor een vergroting.Uit onze ervaringen in het hoger onderwijs blijkt dat zelfsturing in opleidingen moeizaam van de grond komt. Dit wordt mede veroorzaakt door het ontbreken van een instrument of aanpak waarmee het sturen, en het begeleiden van het 'leren sturen', vormgegeven kan worden.
IOWO heeft een instrument ontwikkeld voor het bepalen van de mate van sturing door de opleiding heen. Door de mate van sturing te expliciteren kan de opleiding bepalen en controleren of de zelfsturing door de opleiding heen toeneemt.

U kunt het hier downloaden (IOWO_InstrumentVormgevingSturing.xls) en gebruiken. We raden u aan zowel deze introductie te lezen als het instrument gewoon uit te proberen. Uw reacties stellen we bijzonder op prijs.

Matrix: 3 niveaus, 8 leerfuncties, 4 typen van sturing

Het instrument bestaat uit een spreadsheet waarin opleidingsontwikkelaars per niveau en per leerfunctie kiezen tussen vier typen van sturing - uiteenlopend van strakke externe sturing tot volledige zelfsturing.

Uit deze keuzes volgen expliciete beschrijvingen van wat de opleiding van de student verwacht en wat de student van de opleiding kan verwachten.

Door deze keuzes te maken voor drie niveaus, bijvoorbeeld 'oriënterend', 'gevorderd' en 'major-bekwaam' en voor acht regulatieve leerfuncties, ontstaat een zogenaamde sturingsmatrix.

Zo'm matrix kan bijvoorbeeld worden ingevuld door de leden van een curriculumcommissie of door een docententeam in een gezamenlijke sessie.

Het instrument levert aldus drie tabellen (die kunnen worden geprint of gekopieerd naar b.v. Word). Daarnaast toont een diagram de ontwikkeling van de zelfsturing voor de drie niveaus.

Voorbeeldtabel; klik voor vergroting

4 typen sturing

Het instrument bevat beschrijvingen ("wat doet ...") voor vier typen sturing:

  • Strakke externe sturing (e)
  • Gedeelde sturing (g)
  • Losse sturing (l)
  • Zelfsturing (z)

Strakke externe sturing (e)

De opleiding is verantwoordelijk voor het vervullen van de functie.

  • De opleiding stuurt via het geven van informatie en/of expliciete opdrachten, en begeleidt tijdens uitvoering
  • De student verwerkt informatie, voert opdrachten uit en volgt aanwijzingen op

Gedeelde sturing (g)

Opleiding en student zijn samen verantwoordelijk voor het vervullen van de functie. De student stuurt met hulp.

  • De opleiding activeert de sturing bij de student via globale aanwijzingen, informatie en tips vooraf en begeleidt tijdens uitvoering
  • De student stuurt met hulp van informatie, aanwijzingen en tips en volgt aanvullende aanwijzingen op

Losse sturing (l)

Opleiding en student zijn samen verantwoordelijk voor het vervullen van de functie, maar de student heeft zelf de lead.

  • De student stuurt zelf en maakt naar eigen inzicht gebruik van aanwijzingen en tips
  • De opleiding begeleidt de zelfsturing nog op afstand en geeft alleen nadere informatie, aanwijzingen of tips als dat nodig is

Zelfsturing (z)

De student is verantwoordelijk voor het vervullen van de functie.

  • De student stuurt zelfstandig zonder verdere hulp
  • De opleiding laat het helemaal over aan de student

Uitproberen

U downloadt het instrument:  IOWO_InstrumentVormgevingSturing.xls

Het invullen is op zichzelf heel eenvoudig: de spreadsheet bevat 'geeltjes' met toelichting, en bij de invulvakken verschijnen teksten zodra u uw muis erboven houdt. Bovendien bevat het een demonstratieoptie.

In feite doet u niet veel meer dan 24 maal een e, g, l of z invullen - en zorgvuldig lezen, veel nadenken, en heel veel overleggen.

Inhoudelijk wordt elke keuze immers bepaald door de inschatting van de invullers van wat de student zelf al wel kan; en waar constructieve frictie gewenst is.

In veel gevallen laten de drie matrixen voor de drie niveaus dan een (geleidelijke) overgang zien van meer extern gestuurd naar losse en/of zelfsturing.

Opdrachten maken, studiehandleiding

Met behulp van de sturingsmatrixen weten onderwijsontwikkelaars welk type opdrachten, aanwijzingen en tips ze op een bepaald niveau moeten hanteren en welke niet.

Het is sterk aan te bevelen voor elke onderwijseenheid expliciet de geldende sturingsmatrix op te nemen in de studiewijzer of studiehandleiding. Op die manier weten de studenten wat er aan zelfsturing van hen verwacht wordt en wat ze van de opleiding kunnen verwachten.

De praktijk

In onze onderwijsadviespraktijk zien we dat dit instrument een goede rol kan vervullen bij het vormgeven van opleidingen - maar tevens geenszins het hele verhaal dekt; zo eenvoudig is het niet. Ook het vertalen van de matrixen naar goed leermateriaal en passend docentgedrag is iets dat bijzondere aandacht vereist.

Daarnaast kan het zijn dat u voor uw opleidingen een andere indeling van de leerfuncties verkiest, of een andere formulering voor de typen van zelfsturing geschikter acht. Het instrument bevat talloze (niet openbaar toegankelijke) mogelijkheden om de teksten en dimensies aan te passen; een investering die bij grote onderwijsrevisies zeker lonen zal.

Wilt u over deze materie van gedachten wisselen met Arie Geerding of een andere IOWO-adviseur, neem dan gerust contact met ons op of vraag of we bij u langs komen voor een gesprek.

Wellicht leest u ook het artikeltje "Studenten worden teveel in het diepe gegooid" (pdf) op de IOWO-website.

Voorbeeld van een sturingstaak (pdf)

streepje

   

  

 
Over dit onderwijsadvieselement 12

Deze pagina is direct te bereiken:
www.willibrordhuisman.nl/onderwijsadvies/12
Dit element is sinds 2010 niet meer geredigeerd.

 

Status:Toelichting over de status van deze onderwijsadvieselementen vitrine 
naar inhoud

   

  

naar inhoud
Context & colofon

U ziet een 'onderwijsadvieselement' dat ik in mijn onderwijsadviespraktijk gebruik of gebruikt heb.
Deze elementen zijn veelal achtergrondmateriaal bij workshops, cursussen en advieswerk; bovendien worden ze gebruikt voor zelfstudie, bijvoorbeeld in het kader van de BKO.
De meeste heb ik ontwikkeld bij IOWO, dat inmiddels opgeheven is. Ik werk ze af en toe bij, of ik laat ze juist historisch intact; let op het jaartal en de status.
Onregelmatig maak ik ook nieuwe.
De index geeft u een overzicht van de onderwerpen en statussen.
Ik stel uw reacties zeer op prijs.

 

Willibrord Huisman, 2002 - 2021

 

www.willibrordhuisman.nl/onderwijsadvies
www.ru.nl/docenten (Radboud Universiteit, Teaching and Learning Centre)
Naar de index van de onderwijsadvieselementen (nieuw venster)© Willibrord Huisman: niet kopiëren, graag naar verwijzen. Toelichting over verwijzing opnemen
 
NB: Als u dit kunt lezen, heeft u vermoedelijk een afdruk in handen. Deze onderwijsadvieselementen zijn evenwel ontworpen voor interactief gebruik, met als gevolg dat essentiële informatie niet afgedrukt wordt; zo ziet u van een reeks afbeeldingen alleen de eerste. Neem gerust contact met mij op voor anderssoortige presentaties van deze materie.